قرار گذاشتهاند، مىتواند عوض آن را از خريدار مطالبه نمايند ولى اگر
خريدار نتواند بپردازد، بايد او را مهلت دهد.
مسأله 2116 - اگر به كسى كه قيمت جنس را نمىداند، مقدارى نسيه
بدهد و قيمت آن را به او نگويد معامله باطل است ولى اگر به كسى كه قيمت
نقدى جنس را مىداند نسيه بدهد و گرانتر حساب كند، مثلا بگويد: جنسى
را كه به تو نسيه مىدهم تومانى يك ريال از قيمتى كه نقد مىفروشم گرانتر
حساب مىكنم و او قبول كند اشكال ندارد.
مسأله 2117 - كسى كه جنسى را نسيه فروخته و براى گرفتن پول آن
مدتى قرار داده، اگر مثلا بعد از گذشتن نصف مدت، مقدارى از طلب خود
را كم كند و بقيه را نقد بگيرد اشكال ندارد.
معامله سلف
مسأله 2118 - معامله سلف آنست كه مشترى پول را بدهد كه بعد از
مدتى جنس را تحويل بگيرد و اگر بگويد: اين پول را مىدهد كه مثلا بعد
از شش ماه فلان جنس را بگيرم و فروشنده بگويد: قبول كردم، يا فروشنده
پول را بگيرد و بگويد: فلان جنس را فروختم كه بعد از شش ماه تحويل
بدهم معامله صحيح است.
مسأله 2119 - اگر پول طلا و نقره يا طلا و نقره را سلف بفروشد به پول
طلا و نقره يا به طلا و نقره، معامله باطل است. ولى اگر جنسى را سلف
بفروشد و عوض آن را جنس ديگر يا پول بگيرد معامله صحيح است. و
احتياط مستحب آنست در عوض جنسى كه مىفروشد پول بگيرد و جنس
ديگر نگيرد.
شرائط معامله سلف
مسأله 2120 - معامله سلف شش شرط دارد:
اول - خصوصياتى را
كه قيمت جنس بواسطه آنها فرق مىكند معين
نمايند. ولى دقت زياد هم لازم نيست، همين قدر كه مردم بگويند:
خصوصيات آن معلوم شده كافيست،
پس معامله سلف در نان و گوشت و
پوست حيوان و مانند اينها كه نمىشود خصوصياتشان را كاملا معين كرد
باطل است. دوم - پيش از آن كه خريدار و فروشنده از هم جدا شوند،
خريدار تمام قيمت را به فروشنده بدهد، يا به مقدار پول آن از فروشنده طلبكار
باشد و طلب خود را بابت قيمت
جنس حساب كند و او قبول نمايد و
چنانچه مقدارى از قيمت آن را بدهد، اگر چه معامله به آن مقدار صحيح است،
ولى فروشنده مىتواند معامله
همان مقدار را بهم بزند. سوم - مدت را كاملا
معين كنند، و اگر مثلا بگويد تا اول خرمن جنس را تحويل مىدهم چون مدت
كاملا معلوم نشده معامله باطل است. چهارم - وقتى را براى تحويل جنس
معين كنند كه در آن وقت، جنس بقدرى كمياب نباشد كه فروشنده نتواند آن را
تحويل دهد. پنجم - جاى تحويل جنس را معين نمايند، ولى اگر از حرفهاى
آنان جاى آن معلوم باشد، لازم نيست اسم آنجا را ببرند. ششم - وزن يا پيمانه
آن را معين كنند و جنسى را هم كه معمولا با ديدن معامله مىكنند اگر سلف
بفروشند اشكال ندارد، ولى بايد مثل بعضى از اقسام گردو و تخم مرغ تفاوت
افراد آن بقدرى كم باشد كه مردم به آن اهميت ندهند.
احكام معامله سلف
مسأله 2121 - انسان نمىتواند جنسى را كه سلف خريده پيش از تمام
شدن مدت بفروشد و بعد از تمام شدن مدت، اگر چه آن را تحويل نگرفته
باشد، فروختن آن اشكال ندارد. ولى فروختن غله مانند گندم و جو پيش از
تحويل گرفتن آن مكروه است.
مسأله 2122 - در معامله سلف اگر فروشنده جنسى را كه قرار داد كرده در
موعدش تحويل بدهد مشترى بايد قبول كند. و نيز اگر بهتر از آنچه قرار گذاشته
بدهد و طورى باشد كه از همان جنس حساب شود، مشترى بايد قبول نمايد.
مسأله 2123 - اگر جنسى را كه فروشنده مىدهد، پست تر از جنسى
باشد كه قرار داد كرده. مشترى مىتواند قبول نكند.
مسأله 2124 - اگر فروشنده بجاى جنسى كه قرار داد كرده، جنس
ديگرى بدهد، در صورتى كه مشترى راضى شود اشكال ندارد.
مسأله 2125 - اگر جنسى را كه سلف فروخته در موقعى كه بايد آن را
تحويل دهد ناياب شود و نتواند آن را تهيه كند، مشترى مىتواند صبر كند تا
تهيه نمايد، يا معامله را بهم بزند و چيزى را كه داده پس بگيرد.
مسأله 2126 - اگر جنسى را بفروشد و قرار بگذارد گه بعد از مدتى
تحويل دهد و پول آن را هم بعد از مدتى بگيرد، معامله باطل است.
فروش طلا و نقره به طلا و نقره
مسأله 2127 - اگر طلا را به طلا يا نقره را به نقره بفروشد، سكه دار باشد
يا بىسكه، در صورتى كه وزن يكى از آنها زيادتر از ديگرى باشد، معامله
حرام و باطل است.
417